Na terenie powiatu heraldyka związana jest od początków dziejów ze stosunkami własnościowymi tych ziem. Pierwotnie należała do książąt mazowieckich – czerskich następnie warszawskich i posiadała ich herby własnościowe. Przechodząc pod władztwo książąt litewskich utożsamia się z ich znakami rodowymi. Następnymi właścicielami terenów obecnego powiatu był Gliński h. własnego oraz Radziwiłłowie h. Trąby. W XVI w. obszar powiatu stał się domena królewską z herbami przypisanymi poszczególnym władcom. Pod koniec XVII w. tereny południowe powiatu zostały zastawione i stały się własnością różnych właścicieli.
Współczesna heraldyka samorządowa odwołuje się, do występującej tylko w Polsce, zasady heraldycznej: szlacheckiej, ziemskiej oraz miejskiej – datowanej od drugiej połowy XIII do połowy XVI wieku, która to charakteryzowała się jednobarwnym polem tarczy z jednym lub dwoma znakami heraldycznymi.
Biorąc pod uwagę używane na terenie powiatu herby samorządowe oraz ich historię zasadnym jest powrócić do dwóch najstarszych herbów miejskich z terenu powiatu tj. Goniądza i Knyszyna. Odnosiły się one do fauny jaka żyła na tutejszym terenie w okalających bagnach i puszczach. Wybór łosia jest konsekwencją dotychczasowej symboliki występującej na terenie obecnego powiatu. Łoś obecnie jak i w przeszłości królujący na tych obszarach symbolizuje królewskie zwierzę, jak i bagienny charakter powiatu. Rozpatrując przeszłość regionu, jego położenie na styku Mazowsza i Podlasia przedstawimy dwa przedmioty heraldyczne symbolizujące styk dwóch regionów, z podziałem pola tarczy charakterystycznych dla herbu województwa podlaskiego z czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pola tarczy – czerwone, w części prawej książęcy Orzeł Biały, mazowiecki. Po lewej stronie srebrny wizerunek łosia o złotych rogach i racicach w pozycji wspiętej. Dobór barw: srebra (bieli), złota (żółci) i czerwieni jest nawiązaniem do barw państwowych Orła Białego i zarazem Mazowsza, z którym to region ten był identyfikowany od średniowiecza do czasów nowożytnych.
Powołując się na art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 21 grudnia 1978 r. o odznakach i mundurach jednostki samorządu terytorialnego mogą ustanawiać w drodze uchwały organu stanowiącego danej jednostki własne herby, flagi, emblematy oraz insygnia i inne symbole. Wzory symboli ustanawiane są w zgodzie z zasadami heraldyki, weksylologii i miejscową tradycją historyczną oraz wymagają zaopiniowania przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Prace nad uchwaleniem własnych symboli Starostwo Powiatowe w Mońkach rozpoczęło w dniu 9 maja 2011 r. W tym dniu z Panem Pawłem Dudzińskim podpisano umowę o dzieło na opracowanie projektów graficznych herbu, flagi, sztandaru, baneru oraz pieczęci Powiatu Monieckiego wraz z uzasadnieniem historyczno – heraldycznym. Dnia 27 czerwca 2011 r. Pan Paweł Dudziński opracował projekty graficzne symboli Powiatu Monieckiego, które następnie wysłano do Komisji Heraldycznej działającej przy Ministrze Spraw Wewnętrznych i Administracji celem akceptacji. Komisja Heraldyczna w dniu 3 października 2011 r. pozytywnie zaopiniowała projekty symboli Powiatu Monieckiego. W dniu 11 listopada 2011 r. Uchwałą Nr X/63/11 Rady Powiatu w Mońkach ustanowiono symbole Powiatu Monieckiego: herb, flagę, baner, sztandar oraz pieczęć Powiatu Monieckiego.
Zgodnie z Uchwałą Zarządu Powiatu w Mońkach z dnia 21 grudnia 2011 r. w sprawie zasad używania symboli Powiatu Monieckiego herb, flaga, baner, sztandar, oraz pieczęć Powiatu Monieckiego stanowią własność Powiatu Monieckiego i podlegają ochronie prawnej. Wyłącznie uprawnionym do rozporządzania prawami do wizerunków symboli Powiatu Monieckiego jest Powiat Moniecki. Organy Powiatu Monieckiego, Starostwo Powiatowe w Mońkach, jednostki organizacyjne Powiatu Monieckiego oraz powiatowe służby, inspekcje i straże mogą używać herbu Powiatu Monieckiego do celów związanych z realizacją zadań powiatu lub własnych zadań ustawowych. Gminy i przedsiębiorcy z obszaru Powiatu Monieckiego oraz inne podmioty niewymienione mogą używać herbu Powiatu dla podkreślenia ich związku z Powiatem Monieckim lub w celu jego promocji. Pisemny wniosek w sprawie używania herbu Powiatu Monieckiego składany jest do Starosty Monieckiego, który po rozpatrzeniu może wydać pisemną zgodę w sprawie używania herbu Powiatu Monieckiego. Herb Powiatu Monieckiego może być używany wyłącznie z zachowaniem należnego mu prestiżu i powagi. Używanie herbu Powiatu Monieckiego wymaga ścisłego zachowania wzoru herbu i jego kolorystyki oraz proporcji elementów. Dopuszcza się używanie herbu w technice graficznej w kolorach czarno-białych. W przypadku używania herbu Powiatu Monieckiego łącznie z godłem państwowym, herb Powiatu Monieckiego umieszcza się zawsze poniżej godła państwowego.