Powiat Moniecki powstał 1 kwietnia 1954 roku. Siedzibą powiatu stała się centralnie położona miejscowość - wieś Mońki. Powiat Moniecki powstał z terytorium wydzielonego z powiatu białostockiego, w jego skład wchodziły dwa miasta Goniądz i Knyszyn oraz gminy Goniądz, Jaświły, Krypno, Trzcianne i Kalinówka. W historii Powiatu Monieckiego ciekawostką jest jego siedziba, gdyż Mońki nie były miastem, nie stanowiły nawet własnej gminy. Prawa miejskie uzyskały dopiero w 1965 roku. W takiej postaci Powiat Moniecki, funkcjonował do reformy administracyjnej w 1975 roku, kiedy to wszystkie powiaty w Polsce przestały istnieć.
Powiat Moniecki utworzony został ponownie w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Symboliczne przekazanie wspólnocie samorządowej i władzom powiatu monieckiego odpowiedzialności za sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym odbyło się na Zamku Królewskim w Warszawie. Siedzibą Powiatu Monieckiego jest miasto Mońki, a w jego skład wchodzą 3 gminy miejskie: Mońki, Goniądz, Knyszyn oraz 4 gminy wiejsko-miejskie: Krypno, Trzcianne, Jaświły i Jasionówka. Dzisiejszy Powiat Moniecki zamieszkuje około 42 tysiące osób, czyli ok. 3,6% ludności Podlasia, a powierzchnia powiatu wynosi 1385 km2. Powiat Moniecki jako jednostka samorządu terytorialnego wykonuje określone zadania publiczne przede wszystkim z zakresu edukacji, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, aktywizacji rynku pracy, ochrony środowiska, rolnictwa, kultury, sportu i turystyki. Powiat Moniecki odznacza się unikatowymi na skalę europejską atutami przyrodniczymi, co sprzyja rozwojowi gospodarczemu regionu, zarówno w produkcji zdrowej żywności, jak i branży turystycznej. Walorem powiatu jest Biebrzański Park Narodowy i występujący Obszar Natura 2000. Na terenie Powiatu Monieckiego znajduje się zespół XIX-wiecznych carskich fortyfikacji - Twierdza Osowiec oraz wiele zabytków sakralnych.
Od 11 listopada 2011 r. Powiat Moniecki posiada własne zgodne z heraldyką symbole, które podczas uroczystej Sesji Rady Powiatu w Mońkach ustanowiła Rada Powiatu w Mońkach. Symbole nawiązują zarówno do historii ziem powiatu jak i fauny występującej dawniej i obecnie na terenie powiatu. W tarczy herbowej Powiatu Monieckiego znalazł się królewski Orzeł Biały, mazowiecki i łoś symbolizujący królewskie zwierzę, jak i bagienny charakter powiatu. Rok 2014 natomiast to podwójny jubileusz Powiatu Monieckiego: 60-lecie powstania pierwszego Powiatu Monieckiego i 15-lecie istnienia samorządowego powiatu w Mońkach.
